باب های افعال ثلاثی مزید

مقدمه

در این مطلب از سری مطالب آموزشی قواعد عربی کنکور، به توضیح موضوع باب های افعال ثلاثی مزید و نکات مربوط به آن خواهیم پرداخت.

اهمیت

باب های افعال ثلاثی مزید در امتحانات و کنکور از اهمیت ویژه ای برخوردار است.این نوع از افعال علاوه بر اینکه مستقیما سوالی در کنکور دارد ، در حل تست های مربوط به موضوعات دیگر، به کار گرفته می شود. یعنی برای حل یک سری از این تست ها شما به دانستن باب های افعال ثلاثی مزید نیاز خواهید داشت.

باب های افعال ثلاثی مزید

در جدول زیر باب های مربوط به افعال ثلاثی مزید، بصورت کامل آورده شده است. با دقت آن ها را بخوانید.

باب	ماضی	مضارع	مصدر	امرحاضر	حروف زائد
إفعال	أفعَلَ   مثال: أجَلسَ	یُفعِلُ   مثال: یُجلِسُ	إفعال   مثال: إجلاس	أفعِل   مثال: أجلِس	أ   أ
تَفعیل	فَعّلَ   مثال: حَرَّمَ	یُفَعِّلُ   مثال: یُحَرِّمُ	تَفعیل   مثال: تَحریم	فَعِّل   مثال: حَرِّم	تکرار عین الفعل   تکرار ر
مُفاعَلَه	فاعَلَ   مثال: کاتَبَ	یُفاعِلَ   مثال: یُکاتِبُ	مفاعَله   مثال: مُکاتَبَه	فاعِل   مثال: کاتِب	ا   ا
تَفاعُل	تَفاعَلَ   مثال: تَقابَلَ	یَتَفاعَلُ   مثال: یَتَقابَلُ	تَفاعُل   مثال: تَقابُل	تَفاعَل   مثال: تَقابَل	ت – ا   ت – ا
تفعّل	تَفَعَّلَ   مثال: تَذَکَّرَ	یَتَفَعَّلُ   مثال: یَتَذَکَّرُ	تَفَعُّل   مثال: تَذَکُّر	تَفَعَّل   مثال: تَذَکَّر	ت – تکرار عین الفعل   ت – ک
إفتعال	اِفتَعَلَ   مثال: اِجتَمَعَ	یَفتَعِلُ   مثال: یَجتَمِعُ	اِفتِعال   مثال: اِجتِماع	اِفتَعِل   مثال: اِجتَمِع	إ – ت   إ – ت
إنفعال	اِنفَعَلَ   مثال: اِنهَدَمَ	یَنفَعِلُ   مثال: یَنهَدِمُ	اِنفِعال   مثال: اِنهِدام	اِنفَعِل   مثال: اِنهَدِم	إ – ن   إ – ن
إستفعال	اِستَفعَلَ   مثال: اِستَعمَلَ	یَستَفعِلُ   مثال: یَستَعمِلُ	اِستِفعال   مثال: إستِعمال	اِستَفعِل   مثال: اِستَعمِل	إ – س – ت   إ – س – ت

حروف زائد

حروفی است که علاوه بر سه حرف اصلی فعل از آن استفاده شده است. اگر در جدول آورده شده در بالا دقت کنید، ستون آخر آن به حروف زائد، اختصاص یافته است. حروف زائد در باب های افعال ثلاثی مزید ، از طریق صیغه ۱ فعل ماضی بدست آورده می شود. برای مثال در باب إفعال حرف زائد فقط أ است که با توجه به صیغه ۱ فعل ماضی آن که فعل است به دست می آید.

بزیادة حرف واحد = یک حرف زائد

بزیادة حرفین = دو حرف زائد

بزیادة ثلاثة حروف = سه حرف زائد

لازم یا متعدی بودن باب های افعال ثلاثی مزید

در رابطه با لازم یا متعدی بودن باب های افعال ثلاثی مزید بهتر است بدانید که دانستن این موضوع و به ذهن سپردن آن به هیچ عنوان به دانش آموزان توصیه نمی شود. زیرا یک حکم کلی و قطعی در رابطه با این موضوع وجود ندارد و اکثر اوقات با ترجمه کردن فعل لازم یا متعدی بودن آن مشخص می شود.

در این رابطه با این موضوع فقط این نکته را بدانید که باب های افعال و تفعیل غالبا متعدی هستند. همچنین باب انفعال غالبا لازم است. در رابطه با باب های دیگر همانطور که گفته شد از روی ترجمه یا موارد دیگر لازم یا متعدی بودن آن را تشخیص دهید.

برای مشاهده ادامه مقاله کلیک کنید.

 

روش ساختن اسم فاعل از فعل ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید

خیلی از شما عزیزان این روش ساختار اسم فاعل از فعل ثلاثی‌مجرد و ثلاثی‌مزید را می‌دانید، ولی این بار در آکادمی عربی استاد مهدی ترابی می خواهیم ببینیم در تست‌ها به چه صورت از این موضوع سؤال می‌آید، پس با ما همراه باشید. در ادامه شما می‌توانید ویدئو مربوط به  تست روش ساختن اسم فاعل از فعل ثلاثی‌مجرد و ثلاثی‌مزید در کنکور را مشاهده نمائید.

حتماً می‌دانید که روش ساختن اسم فاعل از فعل های ثلاثی‌مجرد و ثلاثی‌مزید با هم فرق می کنند، پس در اولین قدم باید به نوع فعل( ثلاثی مجرد یا مزید بودن) توجه کنید. ( هر فعلی که بر وزن های ماضی و مضارع و امر جدول هشتایی باب های مزید باشد ، ثلاثی مزید است مانند : استخدم – انتشر – کاتَبَ و هر فعلی بر وزن فعل های آن جدول نباشد، ثلاثی مجرد است مانند : جلس یکتب.)

اسم فاعل از فعل های مجرد‌ثلاثی بر‌وزن (فاعِل- فاعِی- فالّ) است. مانند : عالِم – قاضی – حادّ

نکته:اسم فاعل از فعل‌های مزید با«مُ» شروع می  شود . مُنتظر – مُقیم – مقاتل

حل یک تست عالی کنکوری ( با « مُـ » تست نابود کن )

مثال:

عیّن اسم الفاعل من المجرّد الثلاثی:

۱)الّذین هم أهل المنّ و الإیذاء مبطلو صدقاتهم!

۲)المعتبر بالتجارب هو ذوالعقل السلیم!            

۳)یتّبع الهوی من هو غارق فی الجهل!            

۴)الکواکب مزیّنة سماء دنیانا!

در این تست از ما خواسته شده اسم فاعلی را مشخص کنید که از فعل مجرد‌ثلاثی باشد .

در گزینه ۱ :کلمه « مبطل : باطل کننده» اسم فاعل از فعل ثلاثی مزید است ( چون با مُـ شروع شده ) .

ترجمه جمله : کسانی که اهل منت گذاشتن و آزار رساندن هستند ، باطل کننده ی صدقه هایشان هستند.

در گزینه ۲ : کلمه « مُعتبر» چون با « مـُ» شروع می شود قطعا از فعل ثلاثی مجرد ساخته نشده و کلمه دیگری هم برای بررسی نداریم.

ترجمه : عبرت گیرنده از تجربه ها دارای عقل سالم است.

در گزینه ۳ کلمه « غافل» به راحتی مشخص است که اسم فاعل از ثلاثی مجرد می باشد.

ترجمه جمله : کسی که غرق در نادانی است ، از هوا و هوس پیروی می کند.

در گزینه ۴ : کلمه « مُزیّنة» چون با « مـُ» شروع شده قطعا از فعل ثلاثی مجرد ساخته نشده .

ترجمه جمله :ستارگان زینت دهنده ی آسمان دنیایمان هستند.

این تست از ما خواسته اسم فاعلی را مشخص کنید که از ثلاثی‌مجرد باشد پس با توجه نکات گفته شده پاسخ صحیح گزینه ۳ می‌باشد (زیرا غارق بر وزن فاعل )که از ثلاثی‌مجرد است.

دقت کنید وقتی اسمی با «  مـُ » شروع می شود اسم فاعل یا مفعولی است  که از ثلاثی‌مزید ساخته شده و تشخیص اسم فاعل یا مفعول بودن آن به حرکت ما قبل  آخر بستگی دارد ( البته به جز کلمات بر وزن « مُفاعلة» که مصدر هستند. )

مُنتظِر : اسم فاعل                               مُرسَل : اسم مفعول

برای مشاهده ویدئو مربوط به این مقاله کلیک کنید.